De meeste mensen zijn net gewend geraakt aan de publieke discussie over AI. Toch speelt er onder internetgebruikers en techneuten alweer een andere discussie, namelijk die over sociale media. En, ondanks de titel, is hier waarschijnlijk toch geen sprake van Betteridge's law of headlines.
Een discussie over sociale media?
Grote bekende namen zoals Twitter, Facebook, Reddit en andere platformen bevinden zich momenteel in een minder prettige periode. Enkele verklaren dat kunstmatige intelligentie (AI) de oorzaak is van hun recente uitdagingen en dat dit de reden is voor een meer gesloten karakter. Hiermee heeft het dus toch een raakvlak met AI.
Kort samengevat stellen sommige van deze platformen dat AI, zoals het in de media wordt gebruikt, hun systemen zwaar belast. AI, zoals ChatGPT, vergaart kennis door het internet te doorzoeken. ChatGPT beweert specifiek dat het 10% van het hele internet heeft opgeslagen, tot aan september 2021, in de openbare versie.
Maar afgezien van de vraag of dit wenselijk is en of AI al deze informatie mag verzamelen zonder inbreuk te maken op bijvoorbeeld auteursrechten, rijst de vraag of AI niet te hard informatie absorbeert, zoals Twitter en Reddit bijvoorbeeld lijken te suggereren.
U bent het verdienmodel maar krijgt geen garanties
Maar als we AI even vergeten, dan kunt u zichzelf ook afvragen of het wel correct is dat grote platformen zoals eerder genoemd eigendom claimen over die informatie. Het was immers de wereldwijde gemeenschap die al die informatie, zoals teksten, afbeeldingen en video's, uitwisselde. Zoals u.
Platformen faciliteren het uitwisselen, en de gebruiker krijgt de mogelijkheid om via deze platformen anderen gemakkelijk te bereiken. Maar is het wel juist als een platform drastisch kan veranderen en ineens bijzondere eisen stelt aan het bereiken van uw netwerk? Of als het uw activiteit als eigendom beschouwt?
Tegelijkertijd bent u ook het verdienmodel van deze platformen. Zo verdienen de huidige platformen aan advertenties die aan u worden voorgeschoteld, en maken sommige platformen afspraken met andere partijen om data van u in te zien of te gebruiken. En dat staat nog los van eventuele abonnementen die u mogelijk betaalt.
Wat is Fediverse?
De term 'Fediverse' zal naar mijn verwachting over een tijdje net als 'AI' in het nieuws verschijnen. Het is een portmanteau van 'Federation' en 'Universe'. Kortom, een samenstelling van twee woorden in één. Fediverse lijkt een goed alternatief op sociale media die niet in handen is van commerciële partijen. Zo belooft het Fediverse dat het nooit zal hoeven zwichten voor investeerders. Het is immers van iedereen. Het is namelijk open source.
Voor de nieuwkomer is het even wennen, maar het is te behappen. Waar we nu nog Facebook, Reddit, Twitter of andere platformen gebruiken, kan men simpelweg overstappen op Fediverse. Toch begint daar meteen de verwarring. Dat zal ik uitleggen.
Gedecentraliseerde sociale media
Iedereen kan een Fediverse-server beginnen, en dat is goed, maar het kan ook verwarrend zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld Mastodon en Lemmy, om er maar een paar te noemen. Geen van beide is echter direct vergelijkbaar met de eerder genoemde welbekende platformen zoals Twitter en Facebook. Ze fungeren als toegangspoorten tot wat erachter ligt, maar de echte gemeenschappen zitten nog iets dieper verstopt.
Europese overheden lopen voorop mee
In het Fediverse is één ding zeker: alle software 'spreekt ActivityPub'. Dat is een technisch en open protocol dat ervoor zorgt dat iedereen zich kan aansluiten op het Fediverse. Het Duitse Mastodon is daar een voorbeeld van. Vanwege de onrust bij Twitter is de Nederlandse overheid al bezig met het opzetten van een eigen Mastodon-server op social.overheid.nl, bijvoorbeeld. Deze server is bedoeld voor enkel en alleen overheidspersoneel en staat nog in de kinderschoenen. Maar het doel is om het bijvoorbeeld politici mogelijk te maken om te blijven "twitteren" terwijl het echte Twitter misschien wel langzaam wordt afgebouwd.
Het Duitse Mastodon is dus software die 'ActivityPub spreekt' en heeft als intentie om de kracht weer in handen van de gebruiker te leggen. Zo zou het bijvoorbeeld niet vatbaar moeten zijn voor de situatie waarin Twitter zich bevindt; de dreiging dat het ten onder gaat. De reden hiervoor is de decentralisatie van het Fediverse. Iedereen kan een server beginnen, het is decentraal. En als men zich registreert op één Fediverse-server, kan men overal in het Fediverse deelnemen aan gesprekken.
Zie Fediverse als e-mail
De beste vergelijking is misschien die van een e-mailadres. Waar u ook een e-mailadres registreert, kunt u met iedereen e-mailen. Maar net als met e-mailadressen is er wel een risico dat als uw e-mailprovider ermee stopt, u alles kwijt bent.
Dit laatste wordt in het Fediverse op papier tegengegaan doordat er altijd een export gemaakt zou moeten kunnen worden van een Fediverse-account. Maar als uw Fediverse-server er voorgoed mee stopt, dan kan het ook ophouden. In theorie blijft een kopie van uw account veilig achter op elke andere Fediverse-server waarmee u interactie heeft gehad, als dat het geval was. Toch voelt het precair. En dat is wellicht een kinderziekte die nog eens herzien zal worden.
Hoe ziet de toekomst eruit voor het Fediverse?
Het Fediverse groeit, en na het tumult van bekende grote platformen groeit het nog harder. Nu overheden zoals de Duitse en Nederlandse lijken aan te haken, zal het alleen maar meer in een stroomversnelling komen, zo lijkt het.
Van Mastodon tot Lemmy, en van social.overheid.nl tot lemmy.world en feddit.nl, maken early adopters de overstap naar het Fediverse. Honderdduizenden mensen wereldwijd zijn recentelijk overgestapt van Twitter en Reddit, op zoek naar een thuis waar ze met elkaar kunnen communiceren zonder dat commerciële partijen hun inspanningen teniet kunnen doen.
Er lijken nog enkele kinderziektes te zijn, zoals de eerder besproken continuïteitsvraagstukken, hoewel dit bij een commerciële partij natuurlijk nog onzekerder is. Daarnaast lopen de apps, vooral voor Apple iOS, nog wat achter voor sommige delen van het Fediverse. Zelfs het bezoeken van de websites via de mobiele browser is nog niet altijd mogelijk met strikte privacy-instellingen. Maar dit zal zonder twijfel op korte termijn worden opgelost. Het Fediverse is immers voor en door mensen, met vele vrijwillige programmeurs die helpen en nog meer mensen die met elkaar in gesprek zijn. Het zou zomaar de toekomst van sociale media kunnen worden.