Europese consumententoezichthouders, zoals de Nederlandse ACM, kwamen recent met onderzoeksresultaten naar buiten. 148 van de 399 onderzochte websites maakte gebruik van "dark patterns". Dat is bijna 40% van een relatief klein aantal onderzochte websites. Terwijl deze trend nog groeiende is.
Wat waren dark patterns ook alweer?
Dark patterns is een verzamelnaam voor stappen die website-eigenaren kunnen zetten om bezoekers te beïnvloeden. Zo kan er gestuurd worden. Vaak in het voordeel van de eigenaar en daarmee in het nadeel van de bezoeker.
Een concreet voorbeeld is een scherm met twee knoppen. De ene knop is volledig groen gekleurd. De ander gaat op in de achtergrondkleur en heeft slechts een heel licht en dun gekleurd randje. Het lijkt een detail dat niet erg van belang is. Toch is gebleken dat de gemiddelde bezoeker, mits geconfronteerd met (snelle) keuzes, zal klikken op de grote groene knop.
Functioneel en commercieel gestuurd worden
Ontwerptechnisch is er niets mis met mensen sturen. Als het behulpzaam is. Zo is het prettig als de knop om in te loggen meer opvalt dan de knop om een wachtwoord te herstellen. In de alledaagse snelheid helpt dit vaak. Minder prettig is het echter als deze hulp niet functioneel maar commercieel wordt. Een voorbeeld hiervan is neuromarketing, een marketingonderdeel gericht op het gebruik van de menselijke psyche. Om zo te sturen richting maximale omzet.
Dit is niet heel nieuw. Elk product dat geen 10 euro kost maar 9,99 is een vorm van neuromarketing. Toch gaan dark patterns net even verder. Hoewel het zijn oorsprong heeft in kleurgebruik, is het tegenwoordig een verzamelnaam voor méér trucjes uit het arsenaal van digitale marketingafdelingen. Deze afdelingen huren ook steeds vaker psychologen in om dit arsenaal te maximaliseren.
Afrekenen met een figuurlijk pistool tegen het hoofd
Denk bij dark patterns bijvoorbeeld ook aan de aftellende klok op een hotelwebsite. Deze geeft je de indruk dat de aanbieding nou precies vandaag, binnen enkele minuten, afloopt. Als je er niet snel bij bent, dan loop je de aanbieding mis. Dezelfde pagina kan tevens de indruk wekken dat er op hetzelfde moment nog 10 andere bezoekers precies naar dezelfde hotelkamer kijken. Je staat op het punt om je citytrip met je vriendin mis te lopen, zo lijkt het. En dus ren je naar je creditcard en boek je gehaast, voordat een ander die kans van jullie afneemt. Toch?
In toenemende mate worden bezoekers op websites gestuurd op basis van dark pattern trucjes. Het is prettig dat dit op de radar is komen te staan van consumententoezichthouders zoals de ACM. Door de technische mogelijkheden is psychische beïnvloeding effectiever dan ooit ervoor. En hoewel het vaak nog grijs gebied is, siert het websites niet. Toch zal het lastig worden om goede wet en regelgeving op te stellen, en deze te handhaven. Zo bleek wel met de cookiewetgeving, waar ironisch genoeg ook heftige dark patterns gebruikt worden vandaag de dag.